Etkin İletişim Süreci ve Dinleme
İletişim insanın kendini, duygu ve düşüncesini gereksinimlerini anlatma ve başkalarını anlama yoludur. İki kişinin duygu, düşünce ve bilgilerini paylaşarak birbirini anlaması ile ilgili bir süreçtir. Kendini ifade etme insanın en temel gereksinimlerinden biridir. Bu yüzden insan hangi koşullarda olursa olsun kendini ifade etmenin bir yolunu bulmuştur. Yaşamımızla iç içe geçmiş, her an ve her yerde birlikte olduğumuz iletişimle insan, toplumsal bir varlık olarak kendini gerçekleştirmekte, başka bir deyişle biyolojik bir varlık olmaktan çıkarak toplumun bir üyesi olmaktadır. İnsanlar başkalarıyla bir arada olabilmek, onları anlayabilmek, kendilerini anlatabilmek ve etkileyebilmek yani toplumsallaşabilmek için iletişim kurar. İletişim iki insanın birbirinin farkına varmasıyla başlar. Bireyler iletişim süreci içinde herhangi bir uyaranı yani mesajı algıladıklarında kendilerince o mesaja bir anlam yüklerler.
Her insanın kendine özgü özellikleri olması nedeniyle belli bir mesaja tam olarak aynı anlamı yükleyebilecek iki kişinin varlığından söz edemeyiz. Bu nedenle algılamalarımızın doğru olup olmadığını anlamak için ya da anlam ortaklığı için sözlü iletişim kurmamız gereklidir. İçinde yaşadığımız çevrenin özellikleri iletişimimizi gerçekleştirmemizde son derece önemli rol oynar. İçinde yaşadığımız toplum bize nerede nasıl davranacağımızı, nasıl giyineceğimizi, nasıl konuşacağımızı öğretir. Sosyalleşme süreci boyunca biz bir yandan benliğimizi oluştururken bir yandan da ait olduğumuz kültürün bir üyesi oluruz.
Bizi biçimlendiren kültürün yerleştirdiği değer ölçüleri, bize ait gerçekler ve gereksinimler vardır. Bunlar hem kendimizle hem de başkalarıyla kurduğumuz ilişkileri etkiler.
Diğer insanlarla doyurucu ve güven verici ilişkiler başlatmak ve sürdürmek kullandığımız iletişim becerilerinin niteliğine bağlıdır. Çünkü iletişim çok şeyi değiştirir. Bu ifadedeki çok şey irdelendiğinde iletişimin hem kolaylaştırıcı, yararlı hem de soruna yol açan, yardım edici olmayan yönü olduğu görülmektedir.
İletişim teknikleri yanlış kullanıldığında diğerleriyle doğru ilişki kurulamaz, birey kendini ve gereksinimlerini ifade etme olanağı bulamaz ve bu durum bireyde yeni sorunlara yol açar. Ancak doğru kullanıldığında sorun çözücü ve doyumlu ilişkiler kurulabilir.
Peki neden iletişim kurarız?
- Değer görmek
- Sevilmek
- Var olabilmek
- Kabul görmek
- Yeterli hissetmek
- Anlaşılır hissetmek
- Toplumun bir parçası olabilmek
Tüm bu maddelerin ortak bir parçası vardır ki; insanın iletişim kurma ihtiyacı her zaman ötekiler ile birlikte olabilme amacına hizmet eder. Çünkü insan ötekiler ile var olabilen bir canlıdır.
İletişim insan için bu denli önemli iken etkin iletişimin en önemli unsurlardan olan karşımızdakini dinlemeyi gerçekten başarabiliyor muyuz?
Dinleme kelimesi Süryani dilinden gelir ve doldurmak anlamına gelir. Yani duyu organlarımızı dışarıdan gelen uyaranlar ile doldurmak manasındadır. Her ne kadar dinleme kelimesini kullanıyor olsak da dinlemek yalnızca kulak ile değil tüm duyu organlarımız ile gerçekleştirilen bir eylemdir. Bizler yalnızca işittiğimiz sesi değil, karşımızdaki kişinin toplamasını, sesindeki renkleri, beden dilini, mimik ve jestlerini, tereddütlerini, sessizliklerini, duraksamalarını ve gülümsemelerini de dinleriz. Bunun için yalnızca işitme değil diğer duyu organlarımız ile topladığımız verileri entegre ederek bütüncül bir değerlendirme yaparak dinleriz.
Dinlemek ne kadar önemli ve güçlü bir iletişim koşulu olsa da pek çoğumuz konuşmayı ve kendimizi anlatmayı tercih ederiz.
Sizinle ilgili olmayan konular konuşulduğunda ne denli sıkıldığınızı anımsıyor musunuz? Bunun önemli bir nedeni vardır. Öyle ki, bizim için bizden daha değerli bir varlık yoktur. İnsan, varlığının etkileşim ve iletişimde olduğu herkes tarafından anlamlı bulunmasını arzular. Anlamlı bulunmanın yanı sıra, kabul görmeyi ve yalnızca biz olduğumuz için yargısızca onay almayı bekleriz. Biz insanlar başarılarımızı konuşmaktan keyif alır, nereden mezun olduğumuzu ne iş yaptığımızı anlatmayı severiz. Böylece diğerlerinden aldığımız takdir ile kendimizi hem diğerlerinin hem de kendi gözümüzde anlamlandırmış oluruz. Aksi halde, yani bizim hakkımızda konuşulmadığı bir durumda uzun konuşmalar sonucu sıkılır ve dikkatimizi toplayamayız ve bu olağan bir tepkidir.
İşte size hepimizin bildiği ama sır gibi gördüğü bir bilinmez; bizler dinleyen insanları konuşa insanlara tercih ederiz. Konuşmak için aceleci davranmayan ve dinlediği zaman bunu yalnızca yanıt vermek üzere yapmayan insanları yeğleriz. Fakat iyi bir dinleyici olmak kolay değildir.
İyi bir dinleyici olabilmek için içselleştirseniz gereken 5 yetkinlik vardır.
- Dikkatinizi odaklayın; dikkatinizi konuştuğunuz kişiye ve anlattıklarına vermeye çalışın. O an yalnızca onu dinlemeye ve o anda olmaya özen gösterin.
- Dinlediğinizi gösterin; karşınızdaki kişiyi tam olarak dinlediğinizi ona hissettirin. Anlatan kişi sizin dinlediğinizi hissettiği kadar içten ve samimi paylaşımlar yapacak ve aranızdaki güven bağı güçlenecektir.
- Uygun tepkiler verin; size bir şeyler anlatan kişiye anlatılanlara uygun tepkiler verin. Şaşkınlıkla anlattığı bir olay veya duruma sakince karşılık verdiğinizde anlaşılmamış hissedebilir.
- Yargılamayın, her birimizin kalıplaşmış ve ayırılması çok güç ön yargıları olsa da elinizden geldiğince yargılarınızdan sıyrılarak karşınızdaki kişiyi dinlemeye çalışın. Yargılayıcı cümleler kullanmak hem aranızdaki bağı zedeler hem de sizi iyi bir dinleyici yapmaz.
- Geribildirim verin; anlatılanlara geribildirim vermek iletişimin önemli parçalarındandır. Yalnızca dinlemek ve tüm anlatılanlara her şeyiniz ile kulak vermek yeterli değildir. Onu gerçekten dinlediğinizi ve anladığınızı hissettirebilen için söylenenler hakkında kendi görüşlerinizi içeren geribildirimler sağlayın. Böylece iletişimin karşılıklı oluş halini tamamlamayı başarırsınız.
‘’İnsanların seni dinlemeyi sevecekleri şekilde konuş, insanların seninle konuşmayı sevecekleri şekilde dinle.’’
@menemenpsikolog
#menemenpsikolog
Uzman Psikolog ve Aile Danışmanı Belgin Kanat